Hoewel ons Nederland maar een klein landje is, hebben we hier toch een vrij eclectische mix aan architectuurstijlen vertegenwoordigd. Je kan hier waarschijnlijk elke grote architectuurstijl of
-beweging vinden. Maar er zijn ook wat minder bekende stijlen aanwezig. Een van deze stijlen is de 'Um 1800 Bewegung'. Een mooi voorbeeld van Um 1800 is de Tempel in het Zeeheldenkwartier in Den Haag.

Dit gebouw is ontworpen door architect F.A. Bodde en begon als hoofdkwartier voor de Haagsche Commissie Bank in 1915. Ik vind dat het er ook echt uitziet als een bankgebouw. Een beetje statig en je ziet gewoon dat ze veel geld te besteden hadden met de stenen bekleding op de gevel (en al het marmer binnen!). En dat precies een van de dingen waar Um 1800 bekend om staat - aan de buitenkant zijn Um 1800 gebouwen statig en soms wat massaal. Ik vind niet dat dit gebouw massaal overkomt, maar als je zo'n gebouw in een stadscentrum zou bouwen met allemaal andere gebouwen ernaast dan oké ja, zou het misschien wat massaal overkomen.

Toen de bank het gebouw verliet, veranderde het in een soort gekkenhuis voor vrouwen/tehuis voor dementerende vrouwen. In de jaren '90 opende een of andere goeroe een discotheek, genaamd de Tempel. Hoewel de disco in 2005 sloot, bleef de naam hangen. Uiteindelijk kwam het in handen van de gemeente en werd het gebouw flink gerenoveerd. Het was het eerste gebouw op de monumentenlijst met een energie label A.

Tegenwoordig wordt het gebouw gebruikt door de afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag.

F.A. Bodde is een redelijk onbekende architect uit Den Haag. Ik denk dat hij voornamelijk huizen ontwierp, maar ik ben niet helemaal zeker van zijn geprefereerde architectuurstijl. Ik heb een paar van zijn huizen gezien in Traditionalisme en Eclecticisme, en er is een villa in Wassenaar in Engelse landgoed stijl, en dan zijn er wat Um 1800 Bewegung gebouwen.

Um 1800 Bewegung betekent zoiets als Circa 1800 Beweging in het Duits en het ligt qua architectuurstijl niet zo ver van het Traditionalisme. Beide stijlen waren redelijk conservatief en gebruikten allebei baksteen en natuursteen voor de gevels. De Um 1800 Bewegung laat alleen veel meer affiniteit met Lodewijk IV, Jugendstil en ornamenten zien, terwijl het Traditionalisme daar natuurlijk niets van moest hebben. Aan de buitenkant zijn Um 1800 gebouwen vaak net zo strak en sober als Traditionalistische gebouwen, alleen zijn er wat Jugendstil elementen hier en daar - zoals net boven de ingang van de Tempel.

Ik gok dat Bodde aan de buitenkant gewoon hield van rechttoe rechtaan, en aan de binnenkant graag wat Jugendstil ornamenten zag. Ik bedoel, zelfs het Engelse landhuis in Wassenaar heeft wat glas-in-lood raampjes.

Maar goed, terug naar de Um 1800 Bewegung. Ik weet er niet veel meer van, alleen dat nazi (hmmmm) architect Paul Eduard Schultze een bedenker van de beweging was, en dat het gebaseerd was op de Duitse beweging 'Goethezeit' (Goethe tijd). Goethezeit was op zijn beurt weer geïnspireerd door de dichter/schrijver Goethe en staat bekend om zijn romantische karateristieken. 

Het meest indrukwekkende van dit gebouw is zonder enige twijfel dit dakraam in het trappenhuis. Supermooi. Het is zo groot en het past zo goed bij een bankgebouw.

Ik houd er ook van hoe ze vroeger verwarmingselementen meenamen in het ontwerp. Jammer dat de nieuwe witte verwarming er niet zo goed bij past, hehe. Oh en kijk eventjes naar de vloer. Zoveel verschillende soorten vloerbedekking! Dit gebouw ademt gewoon 'bank' en 'geld' ;)

De oude kluis wordt nu gebruikt als opslagruimte voor archeologische vondsten. 

Ik ben ook echt dol op deze kleine verwijzingen naar Den Haag. De ooievaar is immers hét symbool van Den Haag!

Jugendstil is een van mijn favoriete architectuurstijlen, dus dit Um 1800 Bewegung gebouw kan ik erg waarderen. Ik vind dat Bodde een mooi bankgebouw heeft neergezet, en ik vind het maar jammer dat ik niks kan vinden over hem en zijn leven. 
Weet u meer over hem? Of over de Um 1800 Bewegung? Laat het me weten!

Adres: Van Kinsbergenstraat 85f, Den Haag
Toegankelijk voor publiek: Niet dat ik weet. Ze zijn meestal wel elk jaar open op Open Monumentendag!
Bereikbaarheid: Neem tram 17 vanaf Centraal Station naar Statenkwartier en stap uit bij de Van Speijkstraat. Vanaf hier is het zo'n 2 minuten lopen.
Website: http://www.denhaag.nl/home/bewoners/kunst-en-cultuur/archeologie.htm

Hier in Nederland, lang geleden, werd het ooit afgekeurd om het Katholicisme uit te oefenen. De religie van voorkeur was het Protestantisme, en dus werden de katholieke kerken verbannen omdat de Protestanten er aanstoot aan namen. En de katholieke kerken die overbleven werden overgenomen door de Protestanten. Maar, Nederland zou Nederland niet zijn, als je niet het geloof kon aanhangen waar jij in geloofde, al dan niet stiekem en zo lang de protestanten het maar niet merkten (tsja, we hebben hier in Nederland echt een lange geschiedenis van 'tolerantie' en 'gedogen'). Dus ontstonden er in de 17e eeuw schuilkerken, clandestiene kerken, verborgen kerkjes, die van de buitenkant eruitzagen als normale woongebouwen. Zo merkten de Protestanten niks, en kon jij gewoon katholiek zijn met je mede-katholieken.
Er zijn niet veel van die schuilkerken over in Nederland, maar hier in Den Haag kan je de parochie van de H.H. Jacobus & Augustinus vinden, beter bekend als de Oud-Katholieke kerk.

Het lijkt op een doorsnee voordeur, maar HA, vergis je niet! Je betreedt het gebouw, loopt door een nietszeggende gang, en BAM. Plotseling sta je in een ontzagwekkend en ongelooflijk ruime kerk in plaats van de woonkamer die je eigenlijk meer zou verwachten. Serieus, ik was zó verrast toen ik voor het eerst naar binnen liep (en ja. ook de tweede keer dat ik naar binnen liep), gewoon omdat je écht niet verwacht om zo'n grote en prachtige kerk verstopt te vinden achter zo'n nietszeggende en gewone façade.

Het is jammer dat niemand 100% zeker weet wie deze barokke kerk heeft ontworpen. Het prachtige pleisterwerk duidt op de hand van Frans-Nederlandse architect Daniel Marot (beroemd om zijn Louis XIV architectuurstijl, gepleisterde plafonds en ornamenten), die inderdaad een lange tijd in Den Haag heeft gewoond, maar het zou net zo goed een van zijn studenten kunnen zijn. De (geniale) dame die ons een rondleiding gaf door de kerk, stond er op dat de architect Marot was, maar als ik de officiële website van de kerk mag geloven, is er bewijs gevonden in archieven dat de wat onbekendere Nicolaas Kruysselbergen de architect was. Andere betrouwbare bronnen claimen Marot. Wie zal het zeggen. Wie kan het schelen? Ik denk dat gezien het zo'n mooie kerk is, het gewoon jammer is dat we het niet aan iemands nalatenschap kunnen toewijzen en dat we daardoor de architect niet genoeg eer aan doen.

Ik ben echt absoluut dol op het stucwerk in de kerk by the way. Het is niet zo dramatisch als sommige barokke interieurs, maar wel clean en simpel en toch ook elegant en zelfs een beetje lichtvoetig hier en daar. Onderzoek heeft aangetoond dat de Zwitserse stukadoor Joseph Bollina het plafond heeft gemaakt. Zijn werk kan je ook zien in het Fundatie van Renswoude weeshuis in Delft. Ahh.. Vroeger was het beroep van stukadoor echt nog een kunstenaarsberoep hè.

By the way, ik wist eigenlijk niet dat er een verschil was tussen de Oud-Katholieke kerk en de Rooms-Katholieke kerk. De eerste Oud-Katholieke kerk was opgericht rond 1700, dus hoewel het 'Oud' Katholiek heet, is het eigenlijk nieuwer dan de Rooms-Katholieke kerk. Als ik het goed begrijp is het ook veel progressiever, en zit deze religie een beetje tussen de Katholieken en Protestanten in. Vrouwen kunnen bijvoorbeeld tot priester worden ingewijd, en de kerk staat open voor homoseksualiteit en het homohuwelijk.

Maar wacht, er is meer! Boven kan je een zogenaamde 'zolderkerk' vinden, eentje die bovendien een van de oudste schuilkerkjes in Nederland is. De kapel van Maria Mater Dei is erg klein, maar wordt nog elke woensdag gebruikt.

En dan is er ook nog de bisschopskamer uit 1720. Het heeft nog al het oorspronkelijke meubilair en is helemaal intact gelaten. Ik houd van het statige groen en de schilderijen, het lijkt net een klein museumpje. 
Deze kamer is trouwens ook nog van historisch belang, want het was hier waar ze een nieuwe aartsbisschop van Utrecht kozen, tegen de wil van de Paus in. Dit zorgde voor een breuk in de Nederlandse Katholieke kerk, en leidde tot de oprichting van de Oud-Katholieke kerk.

De kerk is écht een bezoek waard, en elke zaterdag worden er gratis rondleidingen gegeven (info hier beneden). Ik raad deze rondleiding echt aan, de gidsen zijn goed op de hoogte en je leert echt veel over de kerk en het Oud-Katholicisme in Nederland.
Oh, en ze zijn ook open tijdens Open Monumenten weekend, op 14 en 15 september 2013!

Adres: Juffrouw Idastraat 13, Den Haag
Openingstijden: Elke zaterdag begint er om 14:30 een rondleiding bij HIS gallery, Molenstraat 44.
Bereikbaarheid: Neem tram 1 vanaf Centrum naar Scheveningen. Stap uit bij Kneuterdijk, vanaf hier is het ongeveer 4 minuten lopen.
Website: http://denhaag.okkn.nl

Oké, laat ik er in mijn eerste echte post maar meteen voor uitkomen: ik ben DOL op kerken. Waarschijnlijk niet erg hip om te bekennen. En eigenlijk ben ik ook niet echt religieus verder, maar ik houd gewoon van kerken. Het is gewoon zo dat kerken meestal een toonbeeld zijn van indrukwekkend vakmanschap en als een bouwkundige kan ik dat uiteraard erg waarderen. Ik houd van hoe verschillende ambachten bij elkaar komen en hoe nauw de ambachtslieden met elkaar gewerkt moeten hebben - de bouwheer, de stukadoor (in vroegere tijden nog echt een kunstenaar), schilders, kunstenaars, beeldhouwers, timmermannen... Ik houd van het (soms overweldigende) gevoel van grandioosheid en pracht dat deze gebouwen vaak bij je opbrengen. Dat je binnenloopt en dat je dan een beetje sprakeloos bent, en dat dat gevoel je een beetje overvalt.

Ik ben hier vaak langsgelopen, me volkomen onbewust van de prachtige kerk die hier van de straat verborgen ligt.

Maar zodra je door deze 17e-eeuwse poort naar het Spaanse Hof (het was vroeger een stadspaleis dat de Spanjaarden op een gegeven moment overnamen) loopt, zie je deze prachtige kerk verstopt liggen.

Dit is de Rooms-katholieke Teresa van Ávilakerk (aka de Teresiakerk). Ik ben niet echt bekend met katholieke iconen, maar Sint Teresa was blijkbaar een Spaanse non in de 16e eeuw en volgens mij een van de meest belangrijke iconen in de Katholieke kerk.


Anyway. In Den Haag werden er drie kerken gebouwd met hulp van het ministerie van Waterstaat, de Teresiakerk is de enige die van die drie is overgebleven. Deze zogenoemde Waterstaatskerken werden door de staat gesubsidieerd omdat de Katholieken graag de oude kerkgebouwen die de Protestanten van de Katholieken hadden gejat tijdens de reformatie terug wilden. De Protestanten wilden hun kerkgebouwen niet opgeven, dus zei de staat dat iedereen die al in het bezit was van een kerkgebouw - terecht of niet - die mocht houden, maar dat de Katholieken wel wat geld kregen om wat nieuwe kerken te bouwen. Zodoende werd ook de Teresiakerk gebouwd. En hoewel deze kerk eigenlijk dienst deed voor de Spaanse bewoners van de Spaanse ambassade die daar destijds gevestigd zat, mochten Hagenaars ook de mis bijwonen. Tegenwoordig vindt er dankzij een lage opkomst geen Nederlandse eucharistie meer plaats - er is wel een Poolse eucharistieviering op zondag. 

Architect Tieleman Fransiscus Suys was verantwoordelijk voor het ontwerp. De Vlaamse hofarchitect van Nederland won in 1812 het prestigieuze Prix de Rome en werkte voor de Nederlandse Koning Willem I en de Belgische Koning Leopold I. Andere bekende werken van Suys zijn de Mozes & Aäronkerk in Amsterdam, het Koninklijke Paleis in Brussel en de kas in de 'Kruidtuin' (koninklijke botanische tuin) in Brussel. Hoewel Suys soms uitweek naar andere architectonische stijlen, mag je denk ik wel zeggen dat Suys een echte neoclassisist was. De Teresiakerk laat dit goed zien, met haar gepleisterde façade en elegante Ionische orde.

Hoewel het gebouw misschien tot het neoclassisime behoort, is het interieur in barok stijl gemaakt, ontworpen door Belgisch kunstenaar Charles Geerts.

Het mooie aan deze kerk vind ik het lichtinval als de zon schijnt - de kerk is dan zo mooi en licht. Bovendien zijn neoklassieke gebouwen zeldzaam in Nederland (niet zo gek dat dit gebouw in de top 100 van nationale monumenten staat).
Helaas is deze kerk niet toegankelijk voor publiek - ik hoop dat dit in de toekomst misschien nog verandert. Ik gok dat ze niet heel veel geld over hebben om het gebouw constant open te houden, en het kost waarschijnlijk ook een godsvermogen om het gebouw te onderhouden. Hier en daar zie je inderdaad wel wat tekenen van verval.
De Teresiakerk is wel open tijdens Open Monumentenweekend op 14 & 15 september 2013. Echt een bezoekje waard! (Ik ben ook dol op Open Monumentenweekend trouwens.)
Maar op elke andere dag, gluur even naar binnen als je toevallig een keertje langsloopt - de kerk is ook prachtig vanaf de buitenkant.

Adres: Westeinde 12a, The Hague
Toegankelijk voor publiek: Helaas niet.
Bereikbaarheid: Tram 2, 3, 4 of 6 vanaf Centraal Station naar Grote Markt. Vanaf hier is het zo'n 4 minuten lopen.
Website: http://www.ignatiusparochie.nl/